Quá tốt để có thể tin!

Đèn đá muối Himalaya. Ảnh: Livescience

Nhưng giữa những lời quảng cáo và đánh giá của giới khoa học là một khoảng cách đáng kể.

Không đủ bằng chứng khoa học

Không chỉ ở Việt Nam, người tiêu dùng nước ngoài cũng bối rối trước những lời có cánh về đá muối Himalaya. Nhưng đã có nhiều chuyên gia lên tiếng với thông điệp: hiệu quả của đèn đá muối là chưa có bằng chứng khoa học - mua hay không tùy bạn!

Tuyên bố hùng hồn nhất của các quảng bá về đèn đá muối là cây đèn này phóng ra các điện tích âm, trung hòa các điện tích dương từ máy móc xung quanh ta. Qua hàng thập kỷ nghiên cứu, bằng chứng cho tuyên bố này rất yếu.

Một nghiên cứu năm 2013 đăng trên tạp chí Tâm thần học BMC xem lại số liệu của rất nhiều nghiên cứu trước đó và khẳng định việc ion âm hóa không khí không có tác dụng đến sự lo lắng, tâm trạng, giấc ngủ hay sự thư giãn. Những nghiên cứu này ghi nhận có sự giảm nhẹ đối với các triệu chứng trầm cảm, mức độ tác động cao hơn khi lượng ion âm nhiều hơn và nồng độ ion âm thấp cũng giúp cải thiện chút ít chứng rối loạn do thời tiết. Tuy nhiên, “không có bằng chứng thuyết phục cho thấy ion âm có thể giảm trầm cảm”.

Một vài nghiên cứu riêng lẻ cho thấy hiệu ứng khiêm tốn và không khác biệt của ion hóa âm. Ví dụ, vào năm 1981 các nhà nghiên cứu tại Đại học Surrey ở Anh đã xem xét tỉ lệ bị nghẹt mũi, buồn nôn, chóng mặt và đau đầu của những người làm trong môi trường văn phòng. Họ thấy không khí văn phòng có ít ion âm hơn so với bên ngoài.

Nhóm đã tiến hành một nghiên cứu bằng phương pháp mù đôi và thấy rằng đưa thêm ion âm làm giảm tỉ lệ mắc các triệu chứng này trong thời gian 12 tuần. Phát hiện đã được công bố trên Tạp chí Tâm lý học môi trường.

Một nghiên cứu năm 1993 được công bố trên tạp chí Human Ergonomics phát hiện các ion âm có thể ảnh hưởng một chút đến nhịp sinh học của con người, nhưng không ảnh hưởng đến tình trạng lo lắng.

Bằng chứng mạnh nhất khẳng định lợi ích của ion âm là ở vai trò kháng khuẩn. Một nghiên cứu năm 1979 trên tạp chí Nature cho thấy mức độ cao của các ion oxy âm có thể tiêu diệt vi khuẩn. Theo một nghiên cứu khác năm 2009, ion hóa cũng có thể làm giảm sự phổ biến của vi khuẩn bề mặt và vi khuẩn trong tủ lạnh. Tuy nhiên, nghiên cứu đó chỉ áp dụng đối với vấn đề vệ sinh thực phẩm hoặc nơi làm việc mà không đưa ra bất kỳ khẳng định nào về lợi ích sức khỏe.

Bác sĩ không khuyên dùng

Bác sĩ Svetlana Kogan, ở New York (Mỹ), chuyên gia về Y học tích hợp và chỉnh thể (một ngành chưa có ở Việt Nam), khẳng định trên tờ Today đầu năm 2017: “Với lời đồn rằng những ion âm của đèn đá muối có thể trung hòa những ion dương từ điện thoại, lò vi sóng, máy tính gây hại, thú thật tôi chưa bao giờ nhìn thấy một nghiên cứu lớn nào khẳng định điều này. Đơn giản mà nói, tất cả những lợi ích về sức khỏe mà đá muối mang lại có vẻ quá tốt để có thể là sự thật”.

Về tác dụng đối với bệnh hen suyễn và dị ứng nhờ công dụng làm sạch không khí, bác sĩ Julie Kuriakose, chuyên gia về dị ứng ở New York (Mỹ), cho biết: “Tôi chưa bao giờ khuyến khích bệnh nhân thử dùng đèn đá muối. Tôi không nói nó không có hiệu quả, chỉ là không có nghiên cứu đáng tin cậy về lợi ích này”. Tác dụng lọc sạch không khí thì cây xanh cũng hoàn toàn có thể làm được.

Trên tờ Live Science, ông John Malin, nhà hóa học đã về hưu thuộc Hiệp hội Hóa học Mỹ, nói: “Đá muối là một đồ trang trí đẹp mắt, nhưng không có bằng chứng nào về việc đèn đá muối sản xuất một lượng lớn các điện tích âm và làm giảm ô nhiễm trong không khí.

Để đánh giá những tác dụng với sức khỏe, các nhà khoa học cần trả lời ba câu hỏi cơ bản: Muối Himalaya có chứa thành phần đặc biệt nào để tác động đến sức khỏe? Ion âm có lợi cho sức khỏe hay không? Và nếu có lợi với sức khỏe, đèn đá muối sản xuất ra bao nhiêu ion âm? Đối với ba câu hỏi trên, có rất ít bằng chứng khẳng định giá trị về mặt sức khỏe của đèn đá muối”.

Ông Malin khẳng định: “Muối rất ổn định, nếu bạn làm nóng nó lên một chút thì không xảy ra phản ứng hóa học nào cả. Để tách hai ion ra, người ta cần tăng nhiệt độ lên khoảng 816oC - điều này không thể thực hiện được với bóng đèn 15 watt (nếu đèn đủ nóng, nó sẽ gây cháy). Do đó, đèn đá muối hầu như không thể phân tách ion.

Ông Malin khẳng định không có bằng chứng cho thấy nhiệt lượng ít ỏi tạo ra bởi chiếc bóng đèn trong đèn đá muối có thể tạo ra một lượng đáng kể chất lọc ô nhiễm. Không khí trong căn phòng là quá nhiều so với kích cỡ của chiếc đèn, chỉ sau vài lượt lọc không khí là chất bẩn - chiếc đèn có thể bị quá tải, trong khi đó các chất ô nhiễm mới sẽ luôn xuất hiện. “Ở khía cạnh làm giảm ô nhiễm không khí, tôi không nghĩ điều này có thể xảy ra. Thay vào đó, một bộ lọc bằng than sẽ có tác dụng lọc không khí tốt hơn” - ông nhận định.■